Mọi người thường nghĩ: Viết tin không có gì quá khó. Không cần phải học nhiều vẫn có thể viết tin. Tuy vậy để có thể viết tin hay, bạn cần phải theo một số nguyên tắc.
Nguyên tắc “ 5 W” + “1 H”
Để giải quyết vấn đề căn bản của tin, bạn cần trả lời:
Ai – Who? Cái gì? – What? Ở đâu? – Where? Khi nào? – When? Tại sao? – Why? Và 1 H – How (làm thế nào)?
Bất cứ tin tức nào cũng phải trà lời cho được một trong những câu hỏi này. Anh phải nhớ nằm lòng nguyên tắc này và chúng phải trở thành “bản năng thứ hai”.
Ví dụ: Nếu bạn muốn tường thuật một tin về đội bóng đá Bình Dương trong trận đấu tranh hạng nhất với Hoàng Anh-Gia Lai, bạn cần phải trả lời những câu hỏi này:
Who? Ai?: Đội gồm những ai? Ai là huấn luyện viên? Ai là những ngôi sao? (Trường Giang?) và thậm chí Ai là những ủng hộ viên?
– What? Cái gì? Đội sẽ chơi theo đội hình gì? Tranh hạng gì?
– Where? Ở đâu? trận đấu diễn ra trên ở đâu? Đội lưu trú ở đâu?
– When? Khi nào? Trận đấu diễn ra khi nào? Kéo dài bao lâu? Có đá bù giờ không? Các bàn thắng diễn ra khi nào?
– Why? Tại sao? Tại sao khán giả đông? Tại sao vài cầu thủ nổi tiếng không có mặt trong đội hình chính?
– How? Thế nào? Các cầu thủ đã chuẩn bị như thế nào để bước vào trận đấu này? Làm thế nào họ có thể thắng trận này? (với một đối thủ mạnh nhất giải?).
Nguyên tắc: Hình tháp ngược( inverted pyramid)
Đây là một kiểu viết tin căn bản mà hầu như các nhà báo trên thế giới đều phải biết. Nguyên tắc này chủ trương đưa tất cả thông tin quan trọng nhất của tin vào ngay đoạn mở đầu và từ đó đi xuống các chi tiết.
Lý tưởng nhất là: Ngay đoạn mở đầu cho người đọc một cái nhìn tổng quát về toàn bộ bản tin. Phần còn lại là giải thích thêm và mở rộng (hay phát triển thêm) bằng các chi tiết xoay quanh đoạn mở đầu.
Nói dễ hiểu hơn: Khi bạn muốn nhận dạng một con người thì trước tiên là khuôn mặt , rồi sau đó mới đến các chi tiết khác như mắt mũi, tay chân.
Phương pháp này giúp tòa soạn hay biên tập có thể cắt bỏ từ dưới lên nếu cần,vì càng ở dưới thì chi tiết càng ít quan trọng hơn. Nguyên tắc này rất phổ biến và căn bản nhất của phóng viên, vì có thể áp dụng để viết bất cứ loại tin nào.
Các lời khuyên:
– Chú trọng con người
Một bản tin thường hấp dẫn nhờ có đề cập đến con người. Ví dụ : trong bản tin viết về đội bóng đá Bình Dương, bạn cần phải đề cập đến một nhiều cá nhân cầu thủ hay cổ động viên hay huấn luyện viên… Vì vậy, những bản tin kinh tế (với nhiều số liệu) chắc chắn không hấp dẫn hơn một bản tin về một vụ cướp mà ngừơi bị giết là chủ một cửa hàng bán vàng…
Ví dụ: Bản tin kinh tế về kết quả đầu tư tại Bình dương: Trong 4 tháng đầu năm 2006, tỉnh đã cấp phép đầu tư cho 54 dự án có vốn đầu tư nước ngoài, tăng 12,5% so với cùng kỳ năm trước, với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 127,6 triệu USD, tăng 35,5%. Được biết, phần lớn các dự án đầu tư vào ngành công nghiệp dưới hình thức 100% vốn nước ngoài, các đối tác chủ yếu là Hàn Quốc với 18 dự án, đạt 27 triệu USD, Đài Loan 10 dự án đạt 11,3 triệu USD và có thêm 38 doanh nghiệp đăng ký bổ sung thêm 50 triệu USD vốn đầu tư.
Một tin rất khô khan vì không có bóng dáng con người. Cần phải đưa vào: sự tăng trưởng này mang lại bao nhiêu việc làm hay ảnh hưởng thế nào vào cuộc sống nhân dân trong vùng.
– Làm rõ chủ điểm (angle)
Bất cứ bản tin nào cũng phải nói lên” góc độ”, quan điểm, chính kiến hay chủ điểm của mình. Đây là một tiêu chuẩn căn bản của tin. Làm cho người đọc hiểu rõ chủ điểm của bản tin không phải là thiếu khách quan hay thiên vị. Hiện nay, báo chí Mỹ chủ trương không bộc lộ quan điểm trong bản tin, tuy vậy các chi tiết nổi bật khiến người đọc hiểu tại sao tờ báo hay phóng viên đề cập tới tin này mà không phải là tin khác.
– Giữ tính khách quan
Phóng viên hay người viết tin phải cố gắng khách quan. Nếu một sự kiện đang gây tranh cãi, có nhiều bên tham gia, thì phải tường thuật tất cả các bên. Không nên dung “Tôi” trong bản tin trừ phi bạn trích câu nói của một người nào đó trong ngoặc kép.
– Trích nguyên văn
Ví dụ: “Tôi thật sự ấn tượng về trận đấu này,” ông Riedle, huấn luyện viên đội tuyển bóng đá Việt Nam nói.
– Đừng sa vào hoa mỹ, rườm rà
Dùng câu chữ ngắn gọn, dễ hiểu.Tránh những câu hoa mỹ, đa nghĩa. Viết xong, chịu khó đọc lại và bỏ những từ không cần thiết.
Trần Ngọc Châu, Ph.D
